In 2024 sluit de uitzendsector het kalenderjaar af met een daling van het volume uitzenduren met meer dan 2%. Dat is niet abnormaal gezien de matige conjunctuur die een stevige impact heeft in de markt- en dus conjunctuurgebonden sectoren. Zo is sinds begin 2023 de werkgelegenheid in de industrie gedaald met bijna 12.000 jobs, terwijl de economische werkloosheid er verder toenam. De benutting van de industriële productiecapaciteit bevindt zich al een jaar onder de 75% - een niveau dat eigen is aan periodes van zware economische crisis. De uitzendsector is altijd wat de kanarie in de koolmijn geweest: conjunctuurcycli laten zich snel voelen in de flexibele schil van de arbeidsmarkt, zowel opgaand als neergaand. De terugval in 2024 is dan ook niet verrassend.

Maar de economische laagconjunctuur is op zichzelf ontoereikend om de evolutie van de voorbije jaren te verklaren. Ook in 2023 was er al een daling met 6,4% en het is al geleden van 2018 dat de uitzendactiviteit haar piekniveau bereikte. Onderliggend speelt duidelijk meer dan enkel een weerbarstige conjunctuur. De cijfers van de uitzendactiviteit weerspiegelen een lastige mix van vraag- en aanbodschokken die doorsijpelen in onze economie en arbeidsmarkt.

 De fors gestegen prijs van arbeid, en dus ook uitzendarbeid, maakt dat heel wat bedrijven erg voorzichtig omspringen met aanwervingen, zelfs als het gaat om vervangingen. Alleen al als gevolg van de inflatie en de automatische loonindexering is de voorbije 4 jaren de loonkost per uur met 20% gestegen. In combinatie met een erg competitieve omgeving en lage productiviteitsgroei valt de kosten-batenanalyse zelden uit in het voordeel van arbeid. Voor bedrijven is dit overigens een onderdeel van het ruimer plaatje van de kosten- en competitiviteitsuitdaging.

De vacaturegraad liegt er niet om. De arbeidsvraag blijft persistent groot, maar lijkt minder gecorreleerd met de economische groei. De werkgelegenheidsintensiteit van de groei was de voorbije jaren opvallend hoog, gestuwd door de jobgroei in de niet-marktdiensten, namelijk overheid en onderwijs, maatschappelijke dienstverlening en zorg. In 2024 overtreft het aantal nieuwe jobs dat door de overheid wordt betaald ruimschoots de daling in de privésector. De voorbije 30 jaar vond 45% van de jobcreatie in onze economie plaats in de niet-marktsectoren. Kortom, in een periode waarin arbeid een schaars goed is, dringt een beleid met een sterke focus op een evenwichtigere groei van de werkgelegenheid zich nadrukkelijk op.

Bovendien is het zo dat  door de vergrijzing jaarlijks meer mensen de arbeidsmarkt verlaten dan wel intreden. Een aanzienlijk deel van de vacatures is gericht op vervanging, niet op uitbreiding of groei. Tussen 2018 en 2023 bedroeg de vervangingsvraag in het Vlaams Gewest gemiddeld 59.700 jobs per jaar. Dit aantal zal tussen 2023 en 2028 gevoelig stijgen tot 79.100 per jaar. Tussen 2023 en 2028 zal zo maar liefst 13,3% van de werkende bevolking (20-64 jaar) definitief uit de arbeidsmarkt treden. Er wacht ons dan ook een stevige activeringsuitdaging. Naast de ‘natuurlijke’ uitstroom als gevolg van de demografie vallen  bovendien disproportioneel veel werkkrachten in langdurige arbeidsongeschiktheid, met een momenteel veel te lage re-integratiegraad. De situatie van ‘full employment’ in sommige regio’s noodzaakt een sluitende activeringsaanpak van niet-actieven. Het verruimen van de beroepsbevolking via het gericht inschakelen van internationaal talent moet deel uitmaken van de mix van oplossingen.

Desondanks blijven bedrijven problemen ondervinden in de zoektocht naar geschikte kandidaten omdat ook de skillsets in jobs zeer snel veranderen. In januari 2025 rapporteerde 14,7% van de bedrijven in de verwerkende nijverheid productiebelemmeringen als gevolg van een gebrek aan geschoolde kandidaten. De toegenomen skillsvereisten in vacatures tonen de impact van technologie en digitalisering op jobniveau in nagenoeg alle sectoren en dit versterkt de mismatch op de arbeidsmarkt op een sluipende manier. Directe matching tussen werkzoekenden en vacatures wordt, zonder bijkomende inspanningen van up- en reskilling een pak moeilijker. De skillsuitdaging is cruciaal om mensen op de arbeidsmarkt te brengen en te houden, maar ook om bij te dragen tot een noodzakelijke productiviteitsgroei.

De uitzendsector is niet alleen de kanarie in de koolmijn van de conjunctuur maar toont vandaag ook de dieperliggende structurele trends die zich ontwikkelen in de arbeidsmarkt en de economie. Zonder gerichte inspanningen rijden we onszelf klem. Een permanent stijgende loonkost die niet onderstut wordt door productiviteitsgroei, een onevenwichtige vacaturegroei in overheidssectoren, een schaarste aan kandidaten door een krimpende beroepsbevolking en een groeiende skillsmismatch door snel veranderende jobvereisten, brengen de raderen van onze economie in zachte tred tot stilstand. Grondige hervormingen dringen zich op, want onze arbeidsmarkt is in volle transitie.  De aanzet in het federale regeerakkoord is alvast een sterke stap in de goede richting, maar zelfs het sterkste beleid kan niet zomaar de oorzaken van deze aankomende storm tenietdoen. Onze economie zet zich best schrap voor deze arbeidsmarkt in transitie.