De arbeidsmarkt worstelt met een enorme krapte, werkgevers zijn naarstig op zoek naar talent. Volgens de laatste cijfers telde VDAB in juli 222.058 openstaande vacatures, tegenover 214.712 ingeschreven werkzoekenden. Werknemers en werkzoekenden staan vandaag sterk in hun schoenen – maar een hoog aantal vacatures vindt daarom niet zijn oorsprong in economische groei. De laatst gepubliceerde vacaturegraad, die het aantal openstaande vacatures ten opzichte van het totaal aantal arbeidsplaatsen in de ondernemingen weergeeft, bedroeg 4,4. Hoewel de arbeidsmarkt dus sterk blijft in termen van vraag naar arbeid, wordt deze in veel gevallen gedreven door de noodzaak tot vervanging in plaats van door expansie of groei. De demografische ontwikkelingen blijven dan ook een belangrijke drijvende factor: voor elke 100 uitstromers op de arbeidsmarkt, stromen er maar 80 in. Het Steunpunt Werk berekende dat de vervangingsvraag als gevolg van de uittrede van oudere werknemers in Vlaanderen tussen 2022 en 2032 piekt met een jaarlijkse netto-uitstroom van net geen 80.000 per jaar. Bovendien stellen we vast dat een aanzienlijk deel van de vraag naar arbeidskrachten zich voordoet in niet-marktgebonden sectoren (zoals onderwijs, overheidsdiensten, …).
Ondanks de aanhoudende vraag naar arbeidskrachten, geven recente cijfers over faillissementen en ondernemersvertrouwen een somber economisch beeld. In juli 2024 werden maar liefst 721 bedrijven failliet verklaard. De Nationale Bank meldt dat België een economische groei kende van 0,2% in het tweede kwartaal, met een negatieve bijdrage van de industrie en de netto-uitvoer. Een groeiend aantal ondernemingen wordt geconfronteerd met een dalende vraag, stijgende kosten en een onzekere toekomst, wat resulteert in een toename van faillissementen, herstructureringen, toenemende economische werkloosheid en de onderbenutting van de industriële productiecapaciteit.
De uitzendarbeid, wiens cijfers een goede indicator zijn van de economische conjunctuur, zag in juli 2024 de activiteiten terugvallen tot een niveau dat, de pandemie buiten beschouwing gelaten, voor het laatst opgetekend werd in 2013, te midden van de Europese schuldencrisis. Sectoren konden niet op volle capaciteit werken – de flexibele arbeidslaag die door uitzendkantoren verzorgd wordt, deelt als eerste in de klappen. Verschillende bedrijven verlengden hun periode van collectieve sluiting met één of meer weken en een ‘zomerpiek’ bleef in veel sectoren uit. Ook het ondernemersvertrouwen, dat al geruime tijd onder het gemiddelde zit, daalt voor de derde maand op rij verder door. Het is een niet te onderschatten signaal van de blijvende onzekerheid die de ondernemerswereld doordringt. Kortom: onze economie draait niet langer op volle kracht.
De krapte verhult de crisis
Deze schijnbare paradox – een krappe arbeidsmarkt te midden van een verslechterende economische situatie – leidt tot een vals gevoel van veiligheid, terwijl de tekenen van economisch onheil zich opstapelen. De vraag naar arbeidskrachten geeft de indruk van een robuuste economie. Werknemers en werkzoekenden staan vandaag wat dat betreft in een sterke positie. Het vertrouwen van consumenten blijft op peil en zij maken zich al bij al weinig zorgen over de economie en hun financiële situatie. Op zich is dit goed nieuws. Consumenten met vertrouwen ondersteunen immers de economie. Maar het staat wel in contrast met de diepere problemen van een tanende economie.
Onze politici doen er goed aan voorbij de relatieve rust op de arbeidsmarkt te kijken en maatregelen te nemen ter ondersteuning van onze economie. Het hoge aantal openstaande vacatures is vandaag geen goeie indicator voor de economische conjunctuur. De signalen wijzen op een verder vertragende economie die politieke aandacht en actie vraagt. We hebben structurele hervormingen nodig die het groeipotentieel van onze economie opkrikken en die voeding geven aan de werkgelegenheid en vacatures van morgen. We hebben vandaag eerder dan morgen nood aan een federale hervormingsregering om de terugverdieneffecten in de begroting te realiseren en doortastende regionale regeringen die een sterk activeringsbeleid op de arbeidsmarkt voeren.
